/** * https://gist.github.com/samthor/64b114e4a4f539915a95b91ffd340acc */ (function() { var check = document.createElement('script'); if (!('noModule' in check) && 'onbeforeload' in check) { var = false; document.addEventListener('beforeload', function(e) { if (e.target === check) { = true; } else if (!e.target.hasAttribute('nomodule') || !) { return; } e.preventDefault(); }, true); check.type = 'module'; check.src = '.'; document.head.appendChild(check); check.remove(); } }());

John Walter Jones yn cofio Deddf yr Iaith Gymraeg

Ar 21 Hydref 1993, cafodd Deddf yr Iaith Gymraeg ei chymeradwyo'n swyddogol gan y Frenhines.

Dyma ddeddf a oedd yn rhoi mwy o hawliau i bobl ddefnyddio'r Gymraeg, a sicrhau bod yr iaith yn cael ei thrin yn gyfartal â'r Saesneg wrth gynnal busnes cyhoeddus yng Nghymru.

Gŵr a oedd yno oedd y darlledwr John Walter Jones, cyn-Brif Weithredwr Bwrdd yr Iaith Gymraeg ac un a oedd yn flaenllaw yn y trafodaethau. Siaradodd â Cymru Fyw am ei atgofion:

John Walter Jones
line

Hydref. Diwedd Hydref yn benodol. Be' ddaw i'm cof yn rheolaidd yr adeg yma o'r flwyddyn? 1859 - trychineb y Royal Charter. 24ain o Hydref - Ffair Borth. Achub criw yr Hindley ar y 27ain o Hydref 1959 - a'r fedal aur gyntaf i Dic Evans.

Ac mae rhaid i mi gyfaddef, mae'r digwyddiadau yma ar ddiwedd Hydref yn llawer mwy byw yn fy nghof na'r Cydsyniad Brenhinol a roddwyd i Deddf yr Iaith Gymraeg ar Hydref 21ain 1993. Ia, chwarter canrif yn ôl.

Un diwrnod mewn hanes - ond fe roddwyd i'r iaith y diwrnod hwnnw gyfle newydd a sail ddeddfwriaethol i weithredu o blaid y Gymraeg.

Nid pawb fyddai'n cytuno â'r gosodiad yna, ac mewn nodyn personol i mi, fis Medi '93, dywedodd y diweddar Arglwydd Prys Davies, "Mae gennych flwyddyn drom o'ch blaen, ac rwy'n dymuno'n dda iawn i chi yn y gwaith pwysig, er y buasai'n dda gennyf pe medrir fod wedi rhoi mwy o bwerau ac annibyniaeth i chi."

'Deddfu yn ganolog'

Fedrai neb anghytuno. Ond ym mis Tachwedd 1989, breuddwyd gwrach o'r bron oedd unrhyw ddeddfwriaeth. 'Siom' oedd yr oedi o du'r Llywodraeth ar gwestiwn deddfwriaeth, meddai John Elfed Jones, Cadeirydd Bwrdd yr Iaith.

"Be' yn union 'da chi yn ddisgwyl o du'r Bwrdd am y tair blynedd nesaf? Sut mae'r Gweinidog yn gweld y dyfodol">