लता मंगेशकर यांच्याविरोधात जेव्हा कोल्हापूरकर रस्त्यावर उतरले होते...

कोल्हापूरमधील जयप्रभा स्टुडिओच्या शिल्लक राहिलेल्या साडे तीन एकर जागेची दोन वर्षांपूर्वी विक्री झाल्याची माहिती समोर आली आहे. त्यामुळे नव्याने या वादाने कोल्हापूरमधील वातावरण तापायला सुरुवात झाली आहे.

जयप्रभा स्टुडिओ हा कोल्हापूर करांच्या अस्मितेचा विषय असताना कोल्हापूर मंगेशकर कुटुंबियांनी या जागेची खाजगी व्यवसायिकांना विक्री केल्याने संतप्त प्रतिक्रिया उमटत आहेत. यासाठी अखिल भारतीय मराठी चित्रपट महामंडळ आणि सर्व चित्रपट व्यावसायिक कलाकार-तंत्रज्ञ-कामगार तात्काळ महामंडळाच्या कार्यालयामध्ये बैठक झाली. त्यानुसार जोपर्यंत न्याय मिळत नाही, तोपर्यंत साखळी उपोषण सुरुच ठेवणार असल्याची माहिती महामंडळाचे उपाध्यक्ष धनाजी यमकर यांनी दिली.

दरम्यान, खरेदीदरात शिवसेनेचे माजी आमदार आणि उर्वरित महाराष्ट्र वैधानिक विकास महामंडळाचे अध्यक्ष राजेश क्षीरसागर यांच्या दोन मुलांचा समावेश आहे. ही माहिती समजल्यानंतर कोल्हापुरातून तीव्र प्रतिक्रिया उमटत आहेत. "जयप्रभा स्टुडिओ खरेदी व्यवहारबाबत मी अनभिज्ञ आहे. मात्र, माझी मुले ऋतुराज आणि पुष्कराज सुज्ञ आहेत. त्यांना कोणतीही खासगी जागा विकत घेण्याचा अधिकार आहे. पण जनभावनेचा विचार करून ही जागा राज्य शासन खरेदी करायला तयार असल्यास कायदेशीर पद्धतीने त्यांनी ही जागा विकत घ्यावी. मी स्वतः यामध्ये लक्ष घालून द्यायला तयार आहे", अशी प्रतिक्रिया राज्य नियोजन मंडळाचे अध्यक्ष राजेश क्षीरसागर यांनी दिली. ते पुढे असंही म्हणाले की, कोल्हापूर उत्तर विधानसभा पोटनिवडणुकीच्या तोंडावर राजकीय बदनामीसाठी हे षडयंत्र रचले आहे. स्टुडिओ सरकारने ताब्यात घ्यावा. स्थापत्य अभियंता असलेला मुलगा ऋुतुराज याला खासगी जागा विकत घेण्याचे अभिव्यक्ति स्वातंत्र्य आहे. या खरेदीशी आपला संबंध नाही असंही त्यांनी स्पष्ट केलं. जयप्रभा स्टुडिओ बाहेर आजपासून (13 फेब्रुवारी) सुरू होणाऱ्या जन आंदोलनात प्रमुख मागण्या करण्यात आल्या आहेत. त्यात जयप्रभा स्टुडिओ चित्रीकरणासाठी तात्काळ खुला झाला पाहिजे या मागणीचा समावेश आहे.

जयप्रभा स्टुडिओमधील इमारतीसह खुली जागा आरक्षित रहावी व चित्रीकरणाव्यतिरिक्त त्याचा कोणताही व्यावसायिक वापर होऊ नये.

कोल्हापूर महानगरपालिकेने जयप्रभा स्टुडिओच्या व्यावसायिकीकरण/वाणिज्य वापरासाठी परवानगी देऊ नये.जयप्रभा स्टुडिओ याचे जतन होण्याकरिता शासनाने लक्ष घालावे. त्यामुळे पुन्हा एकदा मला वाचवण्यासाठी तुम्ही नसक्की या लढा कधीच संपत नाही. अशी हाक देत अखिल भारतीय मराठी चित्रपट महामंडळ पदाधिकारी आणि कोल्हापूर जनता यांनी लढा सुरू केला आहे.

जेव्हा लतादीदींच्या निर्णयाविरोधात हजारो नागरिक रस्त्यावर उतरले होते तेव्हा...

28 ऑगस्ट 2012 साली कोल्हापूरमध्ये लता मंगेशकर यांच्या एका निर्णयाविरोधात हजारो नागरिक रस्त्यावर उतरले होते. हा निर्णय होता जयप्रभा स्टुडिओ खाजगी विकासकाला विकण्याचा...

जयप्रभा स्टुडिओ ही कोल्हापूरची अस्मिता आहे त्यामुळं जयप्रभा स्टुडिओ वाचवा अशी मागणी होत होती. यासाठी जयप्रभा स्टुडिओबाहेर कोल्हापूरकरांनी गर्दीही केली होती.

लता मंगेशकर यांच्या मालकीचा असलेला जयप्रभा स्टुडिओ तब्बल 13 एकर जागेवर आहे. या जागेचा खाजगी विकासकामार्फत विकास करण्याच्या निर्णयाविरोधात गानसम्राज्ञी लता मंगेशकर यांच्या विरोधात कोल्हापूरमध्ये भव्य मोर्चा काढण्यात आला होता.

खरी कॉर्नर ते जयप्रभा स्टुडिओ असा हा मोर्चा होता. यात कलाकार, तंत्रज्ञ, शाळकरी विद्यार्थी, चित्रपट महामंडळाचे पदाधिकारी, महिला सहभागी झाल्या होत्या. पण नेमकं काय झालं होतं ज्यामुळे कोल्हापूरमध्ये हा संघर्ष निर्माण झाला होता ते पाहूया.

जयप्रभा स्टुडिओ कधी सुरू झाला?

छत्रपती राजाराम महाराजांनी 1 ऑक्टोबर 1933 साली कोल्हापूर सिनेटोनची स्थापना केली. चित्रसृष्टीला हक्काचं साधन मिळावं आणि कोल्हापूरच्या विकासासाठी फायदा व्हावा यासाठी सिनेटोनची निर्मिती करण्यात आली.

याची सर्व जबाबदारी महाराजांनी मेजर दादासाहेब निंबाळकर यांच्याकडे सोपवली. त्याकाळी भालजी पेंढारकर हे 1929 पासून कोल्हापूरमध्ये चित्रपटसृष्टीत कार्यरत होते. दादासाहेबांनी या स्टुडीओच्या देखभालीची सुत्रं चित्रतपस्वी भालजी पेंढारकर यांच्याकडे दिली.

तब्बल तेरा एकर जागेवर हा स्टुडिओ उभा होता. भालजींनी अनेक मराठी चित्रपटांची निर्मिती आणि चित्रीकरण याच स्टुडिओत केलं. पृथ्वीराज कपूर यांच्या पहिल्या बोलपटातली भूमिका याच स्टुडिओत झाली. तर राज कपूर हे पहिल्यांदा कॅमेरासमोर आले तेही याच स्टुडिओत... राजा शिवछत्रपती, मोहित्यांची मंजुळा, जगतजननी महालक्ष्मी असे अनेक चित्रपट याच स्टुडिओत चित्रित झाले.

14 मे 1946 साली भालजी पेंढाकर यांनी आपली कमाई पणाला लावत 2 लाख 10 हजार रुपयात कोल्हापूर दरबारकडून कोल्हापूर सिनेटोन स्टुडिओ विकत घेतला.

लाखो रुपये खर्च करत एकाच वेळी तीन युनीटस् इथं काम करतील अशी व्यवस्था उभारली. याचं नामकरण झालं जयप्रभा स्टुडिओ... साजेसा निसर्ग, अत्याधुनिक यंत्रसामुग्री, उपलब्ध सुविधा यामुळे मराठीसह हिंदी आणि प्रादेशिक सिनेनिर्माते इथं चित्रीकरणासाठी येऊ लागले.

जयप्रभाची मालकी लतादिदींकडे कशी आली?

भालजी पेंढारकर यांचे तत्कालीन स्वीय सहाय्यक अर्जून नलावडे सांगतात,

"सर्व काही सुरळीत असताना 30 जानेवारी 1948 साली महात्मा गांधीजींच्या हत्येनंतर संतप्त लोकांनी जयप्रभा स्टुडिओची जाळपोळ केली. यात चित्रीकरणाचे अनेक सेट, यंत्रसामुग्री, कॅमेरा प्रिंट जळून खाक झाल्या. यात स्टुडिओचं अतोनात नुकसान झालं.

भालजींनी स्टुडिओ पुन्हा उभारण्यासाठी प्रयत्न केले, पण ते शक्य झालं नाही आणि त्यातूनच त्यांच्यावर जिल्हा बॅंकेचं कर्ज झालं. जयप्रभा स्टुडिओच्या लिलावाची वेळ आली. यातून स्टुडिओ एखाद्या व्यावसायिकांनी विकत घेतला तर चित्रिकरणाचा मार्ग बंद होईल या विचाराने भालजींची मानसकन्या आणि गायिका लता मंगेशकर यांना स्टुडिओ विकत घेण्याबाबत विचारणा झाली.

"अखेर 1959 साली भालजी पेंढारकर यांनी लता मंगेशकर यांना साठ हजार रुपयांत जयप्रभा स्टुडिओ आणि पंचवीस हजार रुपयांत पन्हाळा इथला बंगला विकत दिला. मात्र या ठिकाणी केवळ चित्रीकरण करण्याची अट भालजींनी घातली होती. त्यानुसार भालजी हयात असेपर्यंत लतादीदींनी आपला शब्द पाळला होता," असंही नलावडे यांनी सांगितलं.

लतादिदींची भूमिका काय होती

या सर्व प्रकरणात दैनिक केसरीचे ज्येष्ठ पत्रकार उदय कुलकर्णी यांनी लतादीदींची भेट घेतली त्यावेळी लतादीदींनी आपली भूमिका स्पष्ट केली होती.

त्या म्हणाल्या होत्या, "सध्या चित्रिकरणाचं तंत्र बदललं आहे. स्टुडिओत असलेल्या यंत्र सामुग्रीवर चित्रीकरण होणं शक्य नाही. त्यामुळे स्टुडिओला बुकींग नाही. अत्याधुनिक यंत्रसामुग्रीसाठी पैसे हवेत. स्टुडीओला अनेक एकर जागेची गरज नाही. त्यामुळे स्टुडिओचे दोन मजले आणि पाऊण एकर जागा तशीच ठेवायला मी तयार आहे.

अत्याधुनिक यंत्रसामुग्री घेउन देण्याचीही तयारी आहे. मात्र त्यानंतर स्टुडिओसाठी पैसे खर्च करावे लागणार नाहीत अशी ठोस योजना घेऊन चित्रपट महामंडळ किंवा चित्रपट व्यावसायिक संस्था, संघटना मला भेटायला आल्यात का");